10 ciekawych faktów dotyczących szkła

Data publikacji: 2020-10-28

Naturalne szkło od zawsze znane było kulturom żyjącym na terenach wulkanicznych. Od tysięcy lat jest także produkowane i wykorzystywane do wyrobu narzędzi, biżuterii i elementów architektury.

Mimo rozwoju technologii i wytwarzania coraz bardziej zaawansowanych technologicznie tworzyw, szkło nadal towarzyszy człowiekowi w wielu aspektach życia codziennego. Ponadto, oprócz interesującej historii, posiada szereg ciekawych właściwości.

1. Szkło jest materiałem amorficznym

Często można spotkać się ze stwierdzeniem, jakoby szkło było przechłodzoną cieczą o bardzo wysokiej lepkości.

W istocie jest ono ciałem amorficznym (inaczej: bezpostaciowym), połączonym z fazą krystaliczną powstałą podczas jego ochładzania. Proporcje faz zależą od rodzaju szkła. Większa zawartość fazy amorficznej oznacza jego większą kruchość i mętność oraz niższą topliwość.

2. Nie każde szkło jest wytworzone przez człowieka

Już dwa miliony lat temu zamieszkujący Afrykę przodkowie ludzi używali narzędzi wykonanych z naturalnego szkła wulkanicznego - obsydianu. Powstaje ono w wyniku szybkiego stygnięcia lawy, przybierającej postać czarnej, błyszczącej skały.

Podczas obróbki obsydianu uzyskuje się twarde i wyjątkowo ostre krawędzie. Szczególną biegłość w jego obróbce osiągnęli mieszkańcy Ameryki prekolumbijskiej - wykonane przez Azteków i Majów groty strzał i noże do dziś zachowują nadzwyczajną ostrość.

3. Jest wytwarzane od przynajmniej 5500 lat

Wiek najstarszych znanych wyrobów ze szkła szacowany jest na około 5500 lat. Są to ozdobne koraliki odnalezione na terenie Egiptu oraz Mezopotamii.

Około 3000 lat temu szkło było już produkowane w wielu odmianach barwnych. Z kolei starożytni Rzymianie opracowali technikę jego dmuchania.

4. Szklane szyby wytwarza się od XIV wieku

Technologia ich produkcji została opracowana przez normandzkich szklarzy. Polegała ona na wydmuchiwaniu dużego, szklanego balonu, a następnie jego spłaszczeniu i przycięciu.

Początkowo duże szklane tafle były jednak bardzo drogie.

Powszechniej do produkcji okien wykorzystywano małe, okrągłe szybki o nieregularnej fakturze, zwane gomółkami.

5. Cenne szklane zabytki

Dawne szklane wyroby są obecnie bezcennymi zabytkami, które po dziś dzień można oglądać w muzeach. Przykładem jest tutaj wystawa, która miała miejsce w 2014 roku w Muzeum Narodowym we Wrocławiu pt. "Alchemicy szkła”.

Na wystawie prezentowano m.in. egipskie paciorki, greckie naczynia z V i II w.p.n.e., jak i późniejsze wyroby. Wyroby te są obiektem zainteresowania zarówno badaczy jak i pasjonatów historii sztuki.

6. Barwne szkło dzięki solom metali

Od stuleci znana jest technika dodawania różnych związków chemicznych, w tym soli metali, w celu uzyskania szkła barwnego. Dzięki temu średniowieczne witraże do dziś zachwycają bogactwem kolorów.

Przykładowo, w celu uzyskania szkła zielonego dodawane są związki chromu i żelaza. Z kolei sole kobaltu dadzą barwę niebieską, a manganu - fioletową. Innym związkiem wykorzystywanym do tego celu jest chlorek złota (III), nadający szkłu odcień różowy.

7. Brązowe szkło zatrzymuje promienie UV

Dokładniej - zatrzymuje część widma światła, od niebieskiego po ultrafiolet. Z tego powodu okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV mają najczęściej brązowy kolor szkieł.

Ponadto właściwość ta jest wykorzystywana przy produkcji szyb okiennych. Zabarwienie szkła na brązowo zmniejsza jego przepuszczalność dla promieni słonecznych, co wpływa również na zabezpieczenie pomieszczenia przed przegrzaniem.

8. Szyby antywłamaniowe?

Dzięki nowoczesnym technologiom laminowania i zespalania szyb uzyskuje się obecnie szkło antywłamaniowe, jak również kuloodporne. Obecnie do wytworzenia szyb antywłamaniowych potrzebne jest zespolenie ze sobą 2 lub 3 szklanych tafli. W przypadku szyb kuloodpornych potrzebne są cztery tafle.

9. Recykling szkła korzyścią dla gospodarki

Szkło należy do surowców wtórnych - można je przetwarzać wielokrotnie. Jest to nie tylko ekologiczne, ale i ekonomiczne. Oprócz oszczędności surowców, recykling szkła na dużą skalę oznacza tworzenie miejsc pracy i napędzanie gospodarki. Według szacunków ekonomistów, oddanie do recyklingu 1000 ton szkła oznacza utworzenie około ośmiu miejsc pracy.

10. Przetwarzanie szkła pomaga środowisku

Recykling szkła wiąże się także z dużymi korzyściami dla środowiska. Rezygnacja z produkcji nowego materiału i przetworzenie już istniejącego pozwala na zaoszczędzenie dużej ilości energii.

Ma to znaczenie szczególnie w przypadku zasobów pochodzących z paliw kopalnych. Przykładowo, dzięki recyklingowi jednej tony szkła można oszczędzić aż 35 litrów ropy. Energia zaoszczędzona podczas recyklingu jednej szklanej butelki pozwoliłaby zasilić domowy komputer przez około 30 minut.

Historia oraz badania naukowe pokazują, że szkło nadal jest materiałem niezastąpionym przy produkcji wielu przedmiotów. Wskazuje na to zarówno ekonomia, jak i ekologia. Można na tej podstawie wnioskować, że mimo rozwoju technologii, ludzkości nadal będą towarzyszyły szklane szyby, naczynia, ozdoby i inne przedmioty codziennego użytku.